Johannes Coccejus

Johannes Coccejus (Bremen, 9-08-1603 – Leiden, 05-11-1669)

Johannes Coccejus (of gewoon Jannes Cocks– geleerden vertaalden hun naam graag in het Latijn, dat stond veel beter) groeide op in Bremen. Hij studeerde eerst in Hamburg en daarna in Franeker. Hij was een sterstudent van professor Sixtinus Amama. Met zijn Franeker diploma op zak kon hij gelijk aan de slag als leraar aan het Athenaeum in Bremen waar hij zelf ooit op had gezeten.

Na zes jaar rolde er uit Franeker een brief bij hem in de bus: of hij niet professor Hebreeuws wilde worden in de ster van de elf steden. Daar hoefde hij niet lang over na te denken.

Coccejus bleek een populaire professor en trok studenten uit Zwitserland, Tsjechië, Hongarije, Polen, Duitsland en, natuurlijk, van overal uit Nederland. Hij imponeerde vooral door zijn studies van de boeken van het Oude Testament. In 1650 werd hij weggekocht door de Leidse Academie, een strop voor Franeker.

Coccejus had voor zijn tijd opvallende opvattingen over de zondagsrust. Volgens hem hoefde je die niet zo streng te houden. Zolang je maar zondags naar de kerk ging, mocht je ook gewoon (maar onopvallend) je werk doen, naar de herberg gaan, spelevaren en reizen op zondag. In de Utrechtse theoloog Gijsbert Voetius vond hij een geduchte tegenstander. Voetius leerde een strenge zondagsrust: alleen naar de kerk gaan, verder thuis zitten en eten wat op zaterdag bereid was. Koken op zondag was immers werken en dus uit den boze. Je zou kunnen zeggen dat Coccejus vandaag een voorstander van de koopzondag zou zijn geweest en Voetius fel tegen.
De gemoederen raakten zo verhit, dat de Staten van Holland in 1659 zelfs een verbod instelden om nog langer over dit onderwerp pamfletten en boeken te schrijven.

Aan de gevel van de Orangerie van de voormalige Hortus staat een tekst van Coccejus gebeiteld:
“Herba es, homo, fragres, sis vescus, sis medicina: florebis dio limine planta Dei”.
(“Wees een geurig kruid, mens, wees smakelijk, wees geneeskrachtig: dan zult je in het hemelse huis bloeien als een plant van God”.)